38 -76


                  II.

.

Voorwoord

.

Nederlanders maken deel uit van de tienduizenden bezoekers die jaarlijks Normandië aan doen. Voor hen was er tot nu toe geen monografie in de eigen taal die de belangrijke Britse verovering en het behoud van twee bruggen over het Caenkanaal en de rivier de Orne op D-Day zowel minutieus als na hernieuwd onderzoek beschrijft. Ik beschouw mijn studie als een homage aan de moed van de jonge, lichtbewapende vrijwilligers die hun deel bijdroegen om de stranden op D-Day, 6 juni 1944 te vrijwaren van Duitse gepants-erde formaties. Hoe terecht heeft veldmaarschalk Bernard Law Montgomery, de toenmalige opperbevelhebber der geallieerde grondstrijdkrachten, op de vooravond van de landingen tot alle troepen gesproken:Ons wordt de eer verschaft een klap uit te delen voor de vrijheid die zal voortleven in de geschiedenis, en in de betere dagen die in het verschiet liggen, zullen mensen trots over ons handelen vertellen.(Field-Marshal The Viscount Mont-gomery of Alamein, El Alamein to the River Sangro. Normandy to the Baltic; voor het citaat vgl. ook Vince Walker, inlichtingenofficier van de 12th Devons, in: http://www.bbc.co.uk/dna/getwriting/A2304794, 2)

Steven Spielbergs vele Oscars winnende speelfilm Saving Private Ryan (1998) heeft, hoewel het een fictief verhaal betreft, wereldwijd een diepe indruk achtergelaten. De eerste overweldigende vijfentwintig minuten ervan zijn gebaseerd op de bloedige Amerikaanse militaire landing op Omaha Beach in Normandië in 1944. Veteranen beschouwen hem als de enige filmsequentie die de meedogenloze werkelijkheid van die D-Day-landing zo dicht mogelijk heeft getracht te benaderen.

Scène die zich moet afspelen op Omaha Beach in Normandië uit de film Saving Private Ryan van regisseur Spielberg. Inwerkelijk draaide men deze in Ierland. Het bijschrift bij dezefoto in onderstaande Britse (!) website luidt:’The myth that D-Day was largely an American endeavour still prevails thanks to films such as Saving Private Ryan (pictured).’(https://www.dailymail.co.uk/femail/article-7078193/Extraordinary-objects-reveal-D-days-untold-stories.html)

Bovendien werden in 2002 op de televisie de belevenissen van Easy-Compagnie van het 506e Parachutistenregiment van de Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivisie in de serie Band Of Brothers (naar het gelijknamige boek van Stephen Ambrose) alleen al in Nederland door ruim een miljoen mensen bekeken en hogelijk gewaardeerd. Deze Compagnie E onder bevel van luitenant (later majoor) Richard Winters werd in de nacht vóór D-Day geparachuteerd boven het Normandische schiereiland Cotentin en rukte tenslotte met talloze verliezen op tot aan Hitlers buitenverblijf en Führerhauptquartier Berghof’ nabij Berchtesgaden. De TV-serie won een Golden Globe, maar Britten morden: typisch Amerikaans paternalisme! Waren Britse, Canadese en Nieuw-Zeelandse soldaten niet óók prominent aanwezig geweest boven en in Normandië? En ook als eersten in die nacht, nogór de massale landingen vanaf zee? (Dergelijke animositeit bestond al daags na D-Day, 6 juni 1944. De Amerikanen waren toen boos geworden dat een BBC-artikel het had doen voorkomen alsof de landingen een makkie waren geweest, terwijl toch op Omaha Beach een paar duizend man Amerikanen gesneuveld was gebleven.) Britse tegenhangers van Easy Company en hun Amerikaanse luchtlandingscollega’s kunt u in de voorliggende studie ontmoeten. John Eisenhower, zoon van ex-generaal en -president Dwight Eisenhower en zelf officier, betitelde hen in 2003 kortweg en wat mij betreft terecht als ‘de helden van Pegasus Bridge’. (In D. van der Vat, D-day, 9: Inleiding)

N.b. In mijn werk wordt een tijdsverschil van een uur aangehouden tussen door de Duitsers bezet Frankrijk en Groot-Brittannië met dien verstande dat de toen geldende Britse Dubbele Zomertijd voor één uur later zorgde in Eng-eland dan op het continent. Voor de ook omstreden aanname hiervan, zie de discussie in de Excursus achterin.  II, 1.

Naoorlogse jeugd te IJmuiden, gemeente Velsen

Er gold een andere tijd in bunkers,waar de minuten zich urenlang voortsleepten, in ondraaglijke spanning, of ieder moment de hel weer kon losbarsten. Steeds opnieuw als ik een bunker betrad of er van verre zelfs maar éen zag, viel ik ten prooi aan gemengde gevoelens.  Gevoelens van angst, verlangen, spijt, van heimwee naar verstreken tijd

Jules A.Deelder (nov. 1944-2019), Gemengde gevoelens (De Bezige Bij. Amsterdam, 1986)

D-Day? Wéér een boek over ‘die oorlog’?Ten eerste vindt de auteur dat uit de Tweede Wereldoorlog nog altijd boeiende en leerzame verhalen kunnen stammen en hoopt hij met zijn voorliggende verhalende studie over Britse luchtlandingsmilitairen vóór, tijdens en na D-Day 6 juni 1944 nieuwe, deels eigen onderzoeksresultaten te leveren. Voor hemzelf was die oorlog van jongsaf aan nooit ver weg. Hij was negen jaar na de bevrijding geboren in het wederopbouwjaar 1954 in IJmuiden, gemeente Velsen, tijdens de oorlog door de Duitse Wehrmacht en Kriegsmarine omineus verklaard tot Festung IJmuiden. (https://www.canonvannederland.nl/nl/noord-holland/velsen/tweede-wereldoorlog; Voor IJmuiden vermeld als duidelijk voorbeeld van een Wederopbouwgemeente, zie b.v.: https://www.architectuurhaarlem.nl/activiteit/wederopbouwarchitectuur-velsen-ijmuiden-1945-1965) Juist daar waren en zijn nog immer oorlogssporen op diverse plaatsen en in diverse vormen aanwezig: straten vernoemd naar verzetsstrijders, stenen herdenkingstekens, het lokaal rondspoken van de infame Velser affaire, het door Duitse sloop aangetaste Oud-IJmuiden, betonnen Höckerhindernisse of drakentanden in de duinen, meerdere typen Duitse bunkers, Forteiland in de kanaalmonding deels omgebouwd voor het Duitse leger en de gegraven Tankval (onze zomerse visstek) aan de Duin- en Kruidbergerweg nabij Driehuis.

Het opvallende Oorlogsmonument voor de gevallenen staat sinds het gereedkomen van het naoorlogse raadhuis (1962-1965) van de gemeente Velsen in IJmuiden-Oost op Plein 1945 (lokaal bekend als Plein ’45). Het gemeentehuis alsook een deel van modern IJmuiden van na de bevrijding is naar ontwerp van architect Willem Marinus Dudok (1884-1974). Het monument stond daarvóór op een andere plek in ‘Oost’. (https://hollandinpixels.photoshelter.com/image/I0000qu.uhN8KU9Q)

Uit mijn kleutertijd herinner ik mij de overvliegende DC 3 ‘Dakota’ (welke naam ik volgens mijn vader als driejarige uitsprak als ‘da-gaat-ie’) en een betonnen wachthuisje (wel voor een gemobiliseerde Nederlandse dan wel later optredende Kriegsmarine-soldaat) dat nog vooraan aan de Dokweg naar de Vissershaven stond. In 1967 konden wij vanuit klaslokalen van de voormalige r.k.H.Hartschool (bouwjaar 1961) in Duinwijk, IJmuiden-West een tijdlang elke vrijdagmiddag luide ontploffingen horen uit de richting van de oevers van het Noordzeekanaal, wanneer men de kleinere Duitse oeverbunkers opblies ter voorbereiding van een verbreding van die waterweg. Oorlogsgeluiden! Voor talloze schooljongens die in de jaren zestig van de vorige eeuw opgroeiden in IJmuiden, vormden een reeks lang verlaten Duitse bunkers en rijen betonnen drakentanden eens deel uitmakend van Hitlers Atlantikwall (een term die wij toen níet gebruikten) op en achter de toenmalige zeereep in de westelijke Heerenduinen attractieve, de jeugdige verbeelding mobiliserende speelplekken. Tegenwoordig staan die terecht onder toezicht en in een educatief rondleidingsprogramma van het IJmuider Bunkermuseum aan de Badweg. (Cf. www.bunkermusuem.nl; https://www.velsen.nl/vrije-tijd/zien-en-doen/Bunkerroute/bunker-museum-ijmuiden)

De afgesloten Festung IJmuiden, onderdeel van Hitlers Atlantik-wall naar een Duitse militaire kaart, 1944-1945.(https://nl.wikipedia.org/wiki/Festung_IJmuiden)http://imgcdn.geocaching.com/cache/large/f24b2167-0b3f-4b6e-9a7c-f747f3ce4491.jpg

De Duitse batterijbunkers van IJmuiden (bij A en B) op de zeereep van 1940-1945 liggen heden verder terug van de oorspronkelijke kustlijn die recent is gemodificeerd. De lange rechthoekige haven rechtsboven is de Vissershaven, daaronder de Haringhaven waar zich nog de enorme Schnellbootbunker II bevindt. (Foto: Google Maps, naar: http://geocaching.com/geocache/GC4AYGNa festung-ijmuiden?guid=4eb42cO2…)

Enkele van de in totaal 44 typen Duitse bunkers behorende bij Marineküstenbatterie (M.K.B.) ‘Heerenduin’ van Widerstandsnest (W.N.) 81op de voormalige zeereep van Festung IJmuiden. Blik naar noorden. De voorste geschutsbunker (type M.272) bevatte een 17 cm. S.K.L./40-kanon, de tweede van rechts is de vuurleidingsbunker (nooit volledig in gebruik geweest)met overkapte sleuf voor een brede buisveldkijker en/of afstandsmeter. Laatstgenoemde bunker was bij de lokale jaren zestigjeugd bekend als ‘de Locomotief’, tegenwoordig ook als ‘de Autobunker’. Tijdens de oorlog waren bunkers met netten en beschildering gecamoufleerd.(H.Sakkers en M.Machielse, Een vestingbouwkundige wandeling langs de bunkers van d Atlantikwall in het zuidwestelijke deel van de FestungIJmuiden (Fortress Books. Nieuw Weerdinge, 1999)(Foto: http://www.members.upc.nl/jajans01/Nederland/heerenduin.htm,1)

Dezelfde Duitse batterijbunkers waaronder (midden) de observatie- en vuurgeleidingsbunker (‘Locomotief’ of ‘Autobunker’) nog te zien op de vroegere zeereep bij IJmuiden-aan-zee, achter camping ‘De Duindoorn’ aanBadweg 40 welke naar het strand leidt. Blik naar zuidwesten vanaf genoemd pad.(Eigen foto, 30 juni 2022)

Duitse zgn. Tobruk Type 67-stelling aan de zeezijde van de zeereep nabij de kleine vuurtoren en het semafoor van IJmuiden, onderdeel van de toenmalige Festung IJmuiden en de Atlantikwall. Bliknaar noorden. Recente situatie.(https://www.tracesofwar.nl/sights/19532/Festung-IJmuiden—Tobruk-Type-67-IJmuiden.htm)

Duitse stelling op de voormalige zeereep van IJmuiden, blik naar noorden. Op de achtergrond Tata Steel en camping ‘de Duindoorns’. In dergelijke putten waarop ondergrondse gangen uitliepen, speelden wij als straatjongens graag ‘soldaatje’. Recente foto.Tips voor leuke uitjes met kinderen | weekendtips | Go-Kids Haarlem

Het huidige Bunkermuseum van de Stichting WN 2000 aan Badweg 38 te IJmuiden, op de voormalige zeereep. Eind jaren ’60 van de vorige eeuw speelden wij als straatjongens o.m. in deze Duitse bunker en zijn ondergrondse gangen die door oudere jeugd ruimschoots waren voorzien van schunnige tekeningen en teksten. Het complex had behoord tot de Marine Kustbatterij ‘Heerenduin’.

Duitse Torpedobunker (Duitse code 5606) aan de Kromhoutstraat grenzende aan en ten zuiden van de Haringhaven in IJmuiden. In de toegang ligt het restant smalspoor waarover lorries met torpedo’s naar motortorpedoboten (Schnellboote, gestationeerd in de voormalige Schnellbootbunker aan de Dokweg) aan de havenkade tegenover deze opslagbunker konden worden gereden. Bleef voor de jeugd vroeger gesloten. Vanaf de jaren ’80 gebruikt als oefenruimte voor muziekbands. Foto uit 2009.(https://nl.wikipedia.org/wiki/Torpedobunker_IJmuiden#/media/Bestand:Torpedobunker_IJmuiden_1.JPG)E:\IJmuiden en omstreken\Ijmuiden, harinmghaven met Schnellbootbunker II, 5 juli 2016.JPG

Grote Duitse Schnellboot-bunker II van de Kriegsmarine aan de toegang tot de Haringhaven op de achtergrond, de achterzijde gezien vanaf de noordwestelijke kade van de Vissershaven. Op 8 februari 1945 werden door vijftien Lancasters van No. 617 Squadron RAF (beroemd als the Dambusters) en op 21 maart 1945 door drie B-17-bommenwerpers van 351 Bomb Group USAAF de bunker aan de havenzijde zo goed als onbruikbaar gemaakt middels speciaal ontworpen, raketaangedreven en torpedovormige dixiebommen. Voorheen afgeworpen tallboy-bommen door speciaal aangepaste Britse Lancaster-bom-menwerpers leken niet voldoende krachtig. Ze zouden wel door vier meter beton moeten kunnen slaan. De bunker is recent in gebruik door CEBO-cementfabriek en als loods. Deze bunker is na de oorlog ontoegankelijk voor de lokale jeugd gebleven. (Eigen foto, juli 2016)

Schnellbootbunker II in IJmuiden-West met rechts erachter Forteiland in de monding van het Noordzeekanaal. Boven rechts: Tata Steel.Blik naar noordwesten. Foto uit 2015.(https://nl.wikipedia.org/wiki/Torpedobunker_IJmuiden#/media/Bestand:Schnellbootbunker_II_(20250157319).jpg)

Restanten van een 5 ton-zware tallboy-bom afgeworpen tegen Schnellbootbunker 2, nu tentoongesteld op Forteiland in IJmuiden. Het voorste deel van deze blindganger werd aangetroffen tussen de dubbele buitenwand van genoemde bunker. Op de achtergrond een Duits type geschutsbunker gericht naar de zeezijde op het eiland.(https://kustfort.nl/tallboy)

Kraters van wel 30 meter in omtrek geslagen door tallboybommen naast Schnellboot-bunker 2 aan de Haringhaven te IJmuiden. Na de bevrijding, 10 mei 1945-november 1947, liggen in de haven tussen vuurtoren en bunker nog een zevental Duitse Räumboote (mijnenvegers) met moederschip Tanga van de voormalige Kriegsmarine die op de Noordzee actief waren geweest. Vanaf 10 mei 1945 was de Tanga nog in dienst van de Deutscher Minenräumdienst ingezet tot zij op 3 december 1947 buiten dienst werd gesteld en als Amerikaanse oorlogsbuit werd meegenomen. Foto: Fototechnische Dienst Luchtvaartafdeeling. Coll. Fotoafdrukken Koninklijke Landmacht.(https://nimh-beeldbank.defensie.nl/foto-s/detail/ac6090f5-c907-83ae-8728-70bf7f4c63b5)

Park Schoonenberg, Driehuis, gem. Velsen: één der vier Kommandobunkers van de Festung IJmuiden, type Regelbau 117aNeu in WN 109. Foto: Joost J. Bakker.(https://www.tracesofwar.nl/sights/11351/Atlantikwall—Regelbau-117aNeu.htm)39dbd6ed3e2819fce0c47f7fa1cd25fb17e17e84

De voormalige zwaarbewaakte bevelvoeringsbunker van het Festungskommando IJmuiden als Regimentsgefechtsstand kwam per 20 januari 1945 kort onder commando van de General der Infanterie Hans Hüttner, bevelhebber der 703. Infanteriedivision. Hij resideerde op de buitenplaats Schoonenberg te Driehuis, gemeente Velsen, toen onderdeel van Widerstandsnest (WN) 109. Op het parkterrein bevinden zich nog enige andere bunkers.(Foto: Christian Bertram; naar: www.onh.nl/nl-NL/verhaal/1909/schoonenberg.htm)huttner-4

Generalmajor (per 1 januari 1945) Hans Hüttner (1885-1956), overtuigd nazi en hoog gedecoreerd, was bij de bevrijding der gemeente Velsen door de Canadezen Wehrmachtcommandant van zowel Festung IJmuiden (sinds 20 januari 1945) als van de 703e Infanteriedivisie. Tegenstrever van Hafenkommandant Seeger van de Kriegsmarine, een fanatiekere nazi die zich pas op 10 mei 1945 wilde overgeven. Hüttner was vóór zijn bevelsdienst in de Festung IJmuiden als Oberst commandant van het 520e Infanterieregiment. In deze functie verwierf hij het Ridderkruis van het IJzeren Kruis en het Duitse Kruis in goud. Vanwege Hüttners opgerakelde nazi-verleden werd in Duitsland na 1994 de naar hem vernoemde General Hüttner Kaserne in Hof, Saale weer ombenoemd tot Oberfranken Kaserne. Voor Hüttner in FestungIJmuiden zie: https://historischekringvelsen.nl/wp-content/ uploads/2020/05/De-bevrijding-van-Velsen-van-uur-tot-uur.pdf . Wanneer eenmaal wordt be-weerd door een Canadese officier lang na de oorlog dat de Duitse commandant van IJmuiden een SS’er was met een schermduellitteken op zijn gezicht is dat onwaarheid, tenzij misschiende fanatieke Seeger, de havencommandant van IJmuiden in mei 1945 werd bedoeld.(Foto: https://alchetron.com/Hans-H%C3%BCttner; http://www.harrys-ww2-attic.com; www.ep.yimg.com/ay/yhst-32193482166639/huttner-4.gif)Borden bij ingang Heerenduinen aan Heerenduinweg, IJmuiden, 3 nov

Toegang oostelijke Heerenduinen aan de Heerenduinweg te IJmuiden, gemeente Velsen. De term ‘metalen voorwerpen’ is hier een eufemisme voor ‘oorlogsmunitie of wapens’. Tijdens de schooltijd van de auteur (1961-1967) stond hier een waarschuwingsbord met een plastische afbeelding van een jongen in korte broek met één been en steunend op krukken als slachtoffer van een ontplofte landmijn. Nog immer duikt er hier en daar achtergelaten munitie op.(Eigen foto, oktober 2015)www

Zgn. Höckerhindernisse of drakentanden van beton aangelegd aansluitend op een anti-tankmuur tegen geallieerde tanks en horende bij het voormalig Widerstandsnest (WN) 84, zuidelijk deel landfront van Festung IJmuiden in de Heerenduinen, achter de zeereep. De paramilitaire Organisation Todt was bij de aanleg betrokken en o.a. mijn grootvader van vaders kant, Kees Wolterman die werkloos was, washier gedwongen te werk gesteld.. Op sommige hindernissen waren zeker in de jaren ’60 van de vorige eeuw resten prikkeldraad aanwezig. Landmijnen moesten na de oorlog door Duitse krijgsgevangenen zelf worden opgeruimd onder bevel van Canadese, Britse én Nederlandse soldaten. (Foto: www.bunker.info.nl )

Oorlog is angst!, leerde mijn moeder haar tien kinderen meermaals van jongsaf aan. Mijn vader is er zoals zo veel Nederlandse jongemannen na de bevrijding trots op geweest dat hij zijn militaire dienstplicht heeft moeten vervullen vanaf 1948, in zijn geval als foerier bij de Luchtmacht in een voormalige kazerne te Weesp. Zijn uniform en bewapening deden nog Brits aan volgens enkele foto’s, evenals dat van zijn op zolder in een kist opgeborgen uitrusting van een vrijwillige bomverkenner van de Bescherming Bevolking (BB). Zodra de Tweede Wereldoorlog was beëindigd, was de Koude Oorlog aangevangen. Van de botsing tussen het imperialistische nationaal-socialisme, het internationale communisme en het westerse, deels imperialistische kapitalisme was die tussen beide laatste overgebleven en uitgegroeid. Onze voormalige bondgenoten in de strijd tegen Hitler-Duitsland, de communistische Russen, zouden naar Nederland kunnen komen. Geschutskoepels van in de vorige oorlog geproduceerde Amerikaanse Sherman-tanks werden aan verdedigingslinies in oostelijke bossen en rivieroevers ingegraven….

Deze geschutskoepel met gerestaureerde loop is afkomstig van een bij de bevrijding van Nederland ingezette Sherman Fireflytank die gebruikt is bij de bevrijding van Nederland. Na de Tweede Wereldoorlog zijn veel Shermankoepels gebruikt als bunkergeschut dat o.m. onderdeel uitmaakte van de IJssellinie, een verdedigingslinie tegen een eventueel Russisch offensief die tot de Duitse intreding tot de NATO stand hield tijdens de Koude Oorlog. Achter deze koepel bevindt zich een luik dat toegang geeft naar de ingegraven bunker. Hij is te vinden aan de kruising van Rijksstraatweg met Kletterstraat in Olst, gem. Olst-Wijhe, Overijssel. (https://www.tracesofwar.nl/sights/4503/Sherman-Koepel-Olst.htm)

Vader van de auteur, Henk Wolterman (1928-1978),tijdens de eerste zes weken infanteristentraining in de winter van 1948. Hij ging samen met een maat uit IJmuiden dienen als fourier in een magazijn van de Koninklijke Luchtmacht in Weesp. Zijn jonge zonen vonden dit een intrigerende foto uit de schoenendoos: zij kenden hun vader als een doorgaans rustige, schuchtere, beleefde, taalgevoelige, in diverse kennis geïnteresseerde, en ook humorvolle man.(Foto uit familiebezit)

II, 2.

Interesse gewekt voor D-Day, 6 juni 1944

Vanaf het midden van de jaren ‘70 raakte ik gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog. Tevoren had in het bijzonder de machtige geallieerde ‘invasie’ die strikt genomen geen invasie was, op D-Day, 6 juni 1944 in Normandië, mijn jeugdige aandacht gehad. (Voor het misbruik van de term ‘invasie’ door de Duitsers zie G. Knopp, Hitlers Krieger, 64. De geallieerden arriveerden immers niet massaal om het door Duitsers werkelijk bezette Frankrijk te ‘bezetten’. Overigens bezigden ook de Geallieerden en bezette bevolkingen zelf de pejoratieve term regelmatig.) Mijn eerste kennismaking daarmee op tienjarige leeftijd was de Amerikaanse film The Longest Day (1962)) die in de stadsschouwburgannex bioscoop aan de Groeneweg in IJmuiden-Oost werd vertoond als De langste dag in 1964. De auteur kon natuurlijk toen niet bevroeden dat de zweefvliegtuigenlanding en Britse strijd bij de kanaalbrug van Bénouville daarin ooit onderwerpen van een langdurige, maar voor hem plezierige studie zouden worden.Velsen Stadsschouwburg aan de Groeneweg in IJmuiden. (met afbeeldingen) |  Haarlem, Foto's, Vuurtorens

Stadsschouwburg-annex-bioscoop aan de Groeneweg in IJmuiden-Oost in de jaren’60 van de vorige eeuw. Tegenwoordig staat er een glazen gevel vóór. Coll. Noord-Hollands Archief, Haarlem.(https://www.pinterest.co.uk/pin/100134791702012072/)Sophia Loren in The Longest Day

Scène uit de film The Longest Day/De langste dag (1962). Twee Duitse schildwachten op de kanaalbrug van Bénouville houden een jongedame staande die in de film een verzetsstrijdster blijkt te zijn. Irina Demick speelde de rol. In werkelijkheid pendelden beide dienstdoende wachten apart van elkaar gedurig over de brug heen en weer, als opgedragen. longest day foto pagina

Scène uit de film The Longest Day/De langste dag(1962). Overtocht van Compagnie D van majoor John Howard naar de kanaalbrug van Bénouville.De majoor wordt uiterst rechts verbeeld door de Britse acteur Richard Todd die op D-Day er zelf als parachutist van het 7e Parachutistenbataljon had gevochten. In werkelijkheid zat de besnorde (!) Howard op een andere zetel in zijn zweefvliegtuig en droeg hij geen rode baret, maar een helm tijdens die vlucht. Die kwam hem immers goed van pas bij een harde crash-landing. Majoor Howard zelf vond zijn in deze film weergegeven karakter ‘sentimental rubbish. Hij beschouwde zijn historische militaire optreden liever als zeer professioneel. Dat was het ontegenzeggelijk geweest. Tegelijkertijd had hij bekend dat hij bij het instappen van zijn manschappen in de Horsa-zweefvliegtuigen op de avond vóór de nachtelijke actie in Normandië was ‘volgeschoten’…(https://www.impd.org/index.php?title=The Longest Day/)TLD Horsa.jpg

Scène uit de film ‘The Longest Day/De langste dag (1962). Een Horsa-zweefvliegtuig speciaal gebouwd voor de film landt in de draadversperring bij de kanaalbrug van Bénouville in Normandië. De bijna gelijktijdige verovering van de brug over de Orne bij Ranville werd echter níet verfilmd.(https://www.impd.org/index.php?title=The Longest Day/)

.

.

II, 3.

Bezoek aan D-Day-stranden van Normandië.Het was deze verwachte massale geallieerde landing die de Duitse bunkerbouw in IJmuiden, in het hele Nederlandse kustgebied in het leven had geroepen. In de zomers van 1997, 1998, 2000, 2002, 2004, 2013 en 2017 was ik, aanvankelijk vooral dankzij mijn meelevende vrouw Loes die de auto toen nog alleen kon besturen, op een comfortabele manier in staat Normandië met zijn legendarische haagwallenlandschap (bocage), kustplaatsen en D-Daystranden te bezoeken. Ik voelde tranen opwellen bij één bepaald Brits militair graf op het kleine kerkhof van het dorp Ranville. Die gesneuvelde militair was mij weliswaar volkomen onbekend, maar dát zou spoedig veranderen. Het eerste bezoek aan de dorpen Ranville en Bénouville in het departement Calvados te Normandië betekende de aanvang van de voorliggende studie. (Eén en ander werd vooral gestimuleerd door het lezen van een monografie van de hand van wijlen de Amerikaanse krijgshistoricus Stephen E. Ambrose, Pegasus Bridge. June 6 19442 (1985; First Touchstone Edition. New York, 1988).) Mijn voorlaatste studiebezoek aan Normandië in augustus 2013 betrof met name het verifiëren van de exacte landingsplaats van een Horsa-zweefvliegtuig bij de rivier de Dives tussen Varaville en Périers-en-Auge. De reizen naar de Calvados leverden menig interessant gesprek op met lokale bejaarde bewoners over de beleefde oorlogsperiode. Mijn laatste bezoek was in 2017 waarbij ik een rondleiding mocht geven bij de bruggen van Ranville en Bénouville aan al of niet jeugdige familieleden.

.

.

.

.

.

.


Bocht in de Dives vanaf nieuwe brug = landingsplek Glider 4

Moderne brug over een bocht van de rivier de Dives, Calvados, Normandië tussen Varaville en Périers-en-Auge. Op het oeverland achter de rietkraag rechts is in de nacht van 5 op 6 juni 1944 één Brits Horsazweefvliegtuig (Chalk 94) met als doel de brug over de rivier de Orne bij het dorp Ranville verkeerd geland. Bij de nog bestaande boerderij vooraan links van de Dives (buiten beeld) heeft de auteur nieuwe informatie hierover kunnen inwinnen.(Eigen foto, augustus 2013)

II, 4.

De betekenis van de term D-Day

Regelmatig, maar feitelijk onjuist en inhoudelijk voorbarig, wordt de term D-Day nog altijd wel uitgelegd als een afkorting voor Decision Day, ‘Dag van de Beslissing’ waarbij men het regelmatig ook doet voorkomen alsof deze benaming was gereserveerd voor de omvangrijke geallieerde landing in Normandië. (In het voorlopige Report No.50, Historical Section (G.S.) Army Headquarters, Canadian Army (1952, gepubliceerd op het web) wordt zoiets sterk gesuggereerd:’Allied deception and security had been brilliant, German Intelligence had failed significally, last minute indications were not fully appreciated and there was no feeling that the 6th of June would be a day of decision.’ Zeker doet men dat in J.Dankers en J.Verheul, Bezet gebied dag in dag uit. Nederland en Nederlands-Indië in de Tweede Wereldoorlog. Een chronologisch overzicht (Prisma Pocket 2524. Utrecht/Antwerpen, 1985), 111; J. Schulten, De helden van D-Day, in: Erdol Erdogan e.a. (red. en samenst.), De Tweede Wereldoorlog. Met eigen ogen nr.27 (Waanders Uitgevers i.s.m. het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie. Zwolle, 1996), 636: ‘D-Day, Decision Day, was begonnen.’; recensent de Bruin in: de Volkskrant d.d. 5 juni 2004 in een artikel over de herdenking van die dag en, minder begrijpelijk, door Conny Kristel en Hinke Piersma, Ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog in meer dan honderd reportages (NIOD/Uitgeverij Bert Bakker. Amsterdam, 2005), 143 (in De president en D-Day):’De operatie had de naam D(ecision)-Day.’ en door historicus Guido Knopp, Hitlers Krieger (C.Bertelsmann Verlag. München, 1998), 64:’Am 6. Juni war ‘D-Day’, der Tag der Entscheidung, an dem das ‘Unternehmen Overlordbegann. Ongetwijfeld had auteur Carlo d’Este dezelfde foute aanname in gedachten bij het bedenken voor een titel van zijn boek: Decision in Normandy (1983; 1994), hoewel hij geen uitleg bij zijn gebruik van de term D-Day vermeldde. Voor vele Fransen staat de D voor Débarquement, ‘ontscheping, een term die al enige tijd vóór D-Day voorkwam, b.v. in Caen, Normandië.(https://france3-regions.francetvinfo.fr/normandie/2014/04/27/le-debarquement-en-10-questions-quels-pays-ont-participe-la-coalition-alliee-459949.html; A.Beevor, D-Day, [116], noot; M.L. Roberts, D-Day Through French Eyes. Normandy 1944, 12; 14; 16; 21-22; cf. F.Leterreux en F.Veille, Histoires insolites du Débarquement (2014))

De hoofdletter D is hier oorspronkelijk de militaire afkorting voor het Engelse woord day, ‘dag’. Dat wordt zo ook wel opgevat in de Nederlandse weergave Dag ‘D’, zo b.v. reeds in Dagblad voor Noord-Holland (Schager editie), Woensdag 19 april 1944, 1e pagina, 1e kolom (Publicatie op internet), en in de regelmatig gebezigde Franse weergave le Jour-J. De term wordt sinds 1918 in het Amerikaanse leger algemeen gebruikt voor ‘dag van de aanval’, zoals H-Hour of het ‘Uur-U’ ‘uur van de aanval’ beduidt. (D.Parry, D-Day: 6.6.44, [97]; http://www. Ddaymuseum.org/education/dday-education-factsheet-whatdoes.html; Richard L.Tobin, Invasion Journal, 51:’D Day. D Day stands for “The Day” -D for D. H for Hour and D for Day. A nice redundancy.’; http://www. go2war2.nl/artikel/1811/Aanval-op-de-Pegasus-Bridge.htm (definitielijst: D-Day; D.Brinkley en R.J.Drez, Voices of Valor, 6: ‘The expression “D-Day” was not coined for the Allied invasion. (..) It was first coined during the World War I, before the massive American attack on Saint Mihiel; the “D” was short for day.’ Vandaar dat het boek van de Amerikaanse oorlogscorrespondent John Gunther getiteld D Day (Harpers & Brothers. New York/London, 1944) en meer bepaald Hoofdstuk IV daarin onder de gelijknamige titel) níet handelt over de beroemde landing van de geallieerden in Normandië, maar over hun bestorming van Sicilië vanuit Noord-Afrika in de zomer van 1943 (Operatie ‘Husky’). Deze aanval had men nog moeilijker als ‘beslissend’ kunnen kwalificeren! D-Day staat in onze studie echter voor de gedenkwaardige dinsdag 6 juni 1944, toen de eerste massale geallieerde landingen op de door de Duitsers bezette Normandische kust werden ingezet. Militair auteur Robert Kershaw betoogt trouwens in zijn boek D-Day. Piercing the Atlantic Wall (1993) dat D-Day niet één dag besloeg, maar feitelijk de tien dagen behelsde die voor de definitieve vestiging van het geallieerde bruggenhoofd in Normandië nodig waren.